İsrail ordusunun sivillerin kuzey Gazze’yi boşaltması yönündeki ilk talebinden bu yana yüz binlerce Filistinli güney Gazze Şeridi’ne taşındı.
Ancak İsrail Gazze’nin güneyini bombalamaya devam ederken Birleşmiş Milletler (BM) ve diğer insani kuruluşlar, hiçbir yerin siviller için güvenli olmadığı konusunda uyarıda bulundu.
BBC DÖRT SALDIRIYI İNCELEDİ
BBC’nin doğrulama hizmeti olan BBC Verify, güney Gazze’deki sivillere yönelik riskleri daha iyi anlamak için bölgedeki dört saldırıyı inceledi.
BBC ayrıca Gazzeli sivillere yönelik bazı uyarı ve tahliye talimatlarını da inceledi. Bunlardan bazılarında sivillere güneydeki belirli bölgelere gitmeleri tavsiye edildi.
Bu uyarıların bazılarına, gidilmesi tavsiye edilen yerleri gösteren okların yer aldığı haritalar da eşlik ediyordu.
İncelediğimiz saldırılardan üçü, uyarıların yayınlanmasından sonraki günlerde bu bölgelerde veya yakınlarında meydana geldi.
İsrail ordusu, broşürler, sosyal medyadaki Arapça paylaşımlar, sivil ve uluslararası kuruluşlar aracılığıyla yapılan uyarılar da dahil olmak üzere çeşitli yollarla Gazze sakinleriyle temasa geçtiğini söyledi.
Bu haberimizde İsrail ordusunun sosyal medyada yayınladığı talimatları inceledik.
Han Yunus – 10 Ekim
İsrail ordusu, 10 Ekim’de savaş uçaklarının gece yarısı Gazze Şeridi’nin kuzeyindeki Rimal mahallesi ile güneyindeki Han Yunus kentinde 200’den fazla hedefi vurduğunu duyurdu.
BBC, hasarın yerini ve boyutunu anlamak için o gün Han Yunus’un merkezinde meydana gelen saldırıyı inceledi.
Saldırının ardından çekilen görüntülerde kent merkezindeki enkaz ve çökmüş binalar görülüyor.
Han Yunus’taki Ulu Cami’nin minaresi gibi görsel ipuçlarını kullanarak konumu doğruladık.
Ayrıca çöken binaları, araba ve evlerden arta kalanları toplamaya çalışan insanları gösteren fotoğrafları da inceledik.
Fotoğrafların tam olarak resimde görülen konumu gösterdiğini biliyoruz çünkü her ikisinde de eczane tabelası tam olarak görülebilmektedir. Ayrıca fotoğrafların daha önceki bir olayla ilgili olup olmadığını kontrol etmek için aykırı görsel arama tekniğini de kullandık.
İsrail Ordusu Sözcüsü Avichay Adrae, 8 Ekim sabahı X’te (eski adıyla Twitter) Arapça bir uyarı yayınlayarak Gazze’nin çeşitli yerlerinde yaşayanları güvenlikleri için evlerini terk edip başka yerlere taşınmaları konusunda uyardı.
Her ne kadar tahliye edilecek alanlar sıklıkla açıkça belirtilse de Gazzelilere gitmeleri söylenen yerler çoğu zaman daha fazla bilinmiyor.
Bu örnekte, Han Yunus merkezinin birkaç kilometre güneydoğusunda bulunan Abasan el-Kabira ve Abasan el-Saghira mahallelerinin sakinlerine 8 Ekim tarihli bir tweet’te “Han Yunus şehrinin merkezine” gitmeleri söylendi.
Tweetteki görselde yer alan haritada iki mahallede yaşayanların mevcut konutları çerçevelenmiş ve Han Yunus tarafını gösteren oklar görünüyor.
Daha sonra farklı talimatlar verilmiş olma ihtimalini göz ardı edemeyiz ancak BBC buna dair herhangi bir kanıt bulamadı.
Refah – 11 Ekim
BBC, ertesi gün daha güneyde, Mısır’ın ucuna yakın bir yerde başka bir baskın yapıldığını doğruladı. 11 Ekim’deki bu saldırı Refah’ın merkezindeki Nejmeh Meydanı’nı vurdu.
BBC, saldırının ardından yaşanan yıkımı gösteren, sosyal medyada yayınlanan bir videoyu inceledi. Saldırı öncesi meydanın fotoğraflarını kullanarak binaların şeklinden Nejmeh Meydanı olduğunu tespit edebildik.
İsrail Ordusu’nun 8 Ekim’de yaptığı uyarıda, Refahlıların “güvenlikleri için” derhal Refah şehir merkezindeki sığınma evlerine gitmeleri yönünde talimat yer alıyordu.
Refah mahallelerinde yaşayanlar için hazırlanan görseldeki haritada mahalle sakinlerini “Refah”a yönlendiren bir ok da yer alıyor.
BBC, bu döneme ait İsrail Ordusu ile ilgili olduğunu bildiği tüm sosyal medya uyarılarını analiz etti. Daha sonra farklı bir talimatın verildiğine dair kanıt bulamadı ancak bu, başka talimatların da verilmiş olma ihtimalini dışlamaz.
Han Yunus – 19 Ekim
Sekiz gün sonra Han Yunus’taki Cemal Abdülnasır Caddesi’nde bir saldırı daha gerçekleşti.
Bunu şehrin ana caddelerinden birinde yer alan yıkılmış binaların görüntülerine bakarak doğruladık.
Videodaki binaların görünümünü bölgeden çekilen diğer fotoğraflarla eşleştirerek buranın tam konum olduğunu doğrulayabildik.
Olayın ardından çekilen diğer görüntülerde ölü ve yaralıların cesetlerinin enkazdan çıkarılarak yakındaki Nasır Hastanesi’ne kaldırıldığı görülüyor.
İsrail ordusu, 16 Ekim’de Gazze Şehri sakinlerinin güneye, Han Yunus’a taşınmaları yönünde “kendi güvenliğiniz ve sevdiklerinizin güvenliği sizin için önemliyse” uyarısında bulunmuştu.
Yine farklı talimatların olması ihtimali var ama buna dair bir kanıt bulamadık.
Gazze’nin merkezindeki mülteci kampları – 17, 18 ve 25 Ekim
Daha kuzeyde, Gazze’nin merkezinde dört mülteci kampı var. BBC bunlardan ikisinin basıldığını doğruladı.
17 Ekim’de Burayj Kampı’na düzenlenen saldırının ardından paylaşılan sosyal medya görüntülerinde kanlı cesetlerin taşındığı, büyük moloz yığınlarının ve molozların içindeki alevlerin olduğu görülüyor.
Bu görüntüdeki binaları olay sonrası haber ajanslarının çektiği fotoğraflarla eşleştirerek doğruladık.
Ayrıca görüntüdeki camiyi kullanarak da vurulduğu yeri doğruladık.
Yakındaki bir diğer kamp olan Nuseyrat ise ertesi gün, yani 18 Ekim’de vuruldu.
Ambulansları, enkazları, alevleri söndürmeye çalışan insanları ve çöken bir fırını gösteren olay sonrasını gösteren sosyal medya görüntülerini doğruladık.
Videoda görülen mağaza adlarını, saldırı gerçekleşmeden önce yayınlanan fotoğraflarda görülenlerle eşleştirerek lokasyonu belirledik.
Doğu ve güney Magazi bölgesi sakinlerine Gazze’nin merkezindeki kamplara gitmeleri yönünde talimat veren 8 Ekim uyarısına rağmen, tweet’in haritasında belirtilen yerde herhangi bir kamp yok gibi görünüyor.
Ancak yakınlarda üç kamp tespit ettik: 17 ve 18 Ekim saldırılarının vurduğu Nuseyrat ve Burayj ile Deir el Balah adlı başka bir kamp.
Daha sonra farklı talimatlar verilmiş olma ihtimalini göz ardı edemeyiz ancak BBC buna dair herhangi bir kanıt bulamadı.
25 Ekim’de Nuseyrat Kampı’na düzenlenen saldırının ardından yaşananlar El Cezire haber kanalında gösterildi.
İnternette yayınlanan görüntülerde, El Cezire’nin Gazze muhabiri Wael al-Dahdouh’un hastanede gözyaşları içinde, yedi yaşındaki kızının cansız bedenini tutarken ve ergenlik çağındaki oğlunun cesedinin üzerinde diz çökerken görülüyor.
Karısı da öldürüldü.
El Cezire’ye verdiği röportajın İngilizce çevirisinde “Gazze’de kesinlikle güvenli bir yer yok” dedi.
İsrail’in bölge sakinlerini güvenlikleri için güneye gitmeleri konusunda uyarmasının ardından ailesinin kuzeyden taşındığını söyledi.
İsrail ordusunun tepkisi
BBC, İsrail ordusuna makalede bahsi geçen baskınların her biri için makul yer ve tarihler verdi.
Bu yerlerin İsrail güçleri tarafından vurulup vurulmadığını, bu saldırılardan önce uyarı verilip verilmediğini sorduk.
İsrail ordusu ise yanıtında “bu belirli konumlarla ilgili daha fazla bilgi sağlayamayacağını” söyledi.
Ordu, “Gazze’deki sivilleri güvenlikleri için güneye doğru hareket etmeye çağırdığını ancak Gazze genelindeki terörist hedefleri vurmaya devam edeceğini” söyledi.
Açıklamada, “Uluslararası hukuka uygun olarak İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF), sivil halkın zarar görmesini önlemek için önlemler almaktadır. Bu önlemler, mümkün olduğu durumlarda saldırı öncesi uyarıları da içermektedir.”
